سازه های آبی شوشتر

سازه های آبی شوشتر

سازه های آبی شوشتر که بیش از سیزده بند ، پل ، آسیاب و آبشار را شامل می شود ، یکی از آثار ارزشمند معماری ایرانی به حساب می آید که در سال 2009 میلادی به عنوان دهمین اثر ملی نامش را در بین آثار تاریخی جهان به ثبت رسیده است و اکنون به راستی جزء میراث تمامی جهانیان محسوب می گردد. این مجموعه از همان آغاز شکل گیری در 9 قرن قبل از میلاد ، تأثیر بسزایی در شکل دهی به فضای شهری و ارتقای سطح زندگی ساکنان و تأمین آب شرب و کشاورزی در این منطقه را بر عهده داشته است. این تأثیر با قرارگیری مجموعه در میان فضای شهری شوشتر در سده اخیر دو چندان گشت و امروزه نیز با قراردادن نام خود به عنوان بزرگترین موزه آبی دنیا در میان میراث جهانیان پنجره ای دیگر را در راستای ارزشمندسازی فضای شهری به روی این شهر تاریخی گشوده است. دراین مقاله آس چارتر به معرفی سازه های آبی شوشترمی پردازد، باما همراه باشید. شما می توانید با تهیه بلیط هواپیما اهواز ازاین سازه زیبا دیدن نمایید.

تاریخچه سازه های آبی شوشتر

شوشترازشهرهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. این شهر در دامنه های رشته کوه زاگرس واقع شده و بر اساس سرشماری منطقه ای در سال ۱۳۹۰ جمعیتی معادل ۲۰۱ هزار نفردارد. فاصله مسیر زمینی این شهر از اهواز، مرکز استان ۸۵ کیلومتر و از تهران ۸۳۱ کیلومتر است. شوشتر از زمان ساسانیان تا ابتدای دوره پهلوی در اغلب دوره های تاریخی مرکز استان خوزستان بوده و در سال ۱۳۰۳ شمسی در پی شیوع بیماری و با دستور رضاخان مرکز استان خوزستان (استان ششم ایران) از شوشتر به ناصری (اهواز) منتقل شد. در شوشتر ۱۷ مجموعه باستانی گمانه زنی شده و تمامی این محوطه ها به ثبت ملی رسیده است . یکی از این آثار «مجموعه سازه های آبی» است که در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹(۵ تیر ماه ۱۳۸۸) در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر سویل اسپانیا با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتربه صورت یک جا به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسیده است.

مجموعه سازه های آبی شوشتر از کهن ترین شاهکارهای فنی و مهندسی در ایران و جهان و مربوط به دوران ساسانیان است که به صورت یک مجموعه ی صنعتی، اقتصادی در مجاورت بافت تاریخی شهر شوشتر بنا شده است. این سازه های آبی مجموعه ای به هم پیوسته از آسیاب ها، آبشارها، پل ها، بندها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا (محلی جهت استراحت و تفریح) است که برای بهره گیری بیشتر از نیروی آب، به عنوان محرک آسیاب های صنعتی، ساخته شده و در ارتباط با یکدیگر کار می کنند. این سازه ها آب رودخانه ی کارون را بین تمامی نقاط شهر شوشتر و شهرهای اطراف تقسیم می کردند. محوطه ی آبشارها و سازه های آسیاب از سنگ خارا و ملات آهک و ساروج تشکیل شده و اتاق های تودرتوی محوطه نیز از حجاری سنگ ها و دیواره های سنگیِ رود ساخته شده اند. اساس کار مجموعه به این صورت است که «سد گَرگَر» مسیر رودخانه (که خود از شاهکارهای فنی و مهندسی دوران ساسانی و به صورت کاملاً دستَکند است) را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می آورد. تونل های سه گانه آب را هدایت کرده و آن را در کانال های متعددی تقسیم می کنند. این آب پس از گرداندن چرخ آسیاب ها به صورت آبشارهایی به محوطه ای حوضچه مانند سرازیر می شود. آس چارتربهترین مرجع ارائه دهنده بلیط هواپیما مشهد اهواز در مشهد می باشد.

سازه های آبی شوشتر مجموعه ای به هم پیوسته از پل ها، بندها، آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می کنند بنای اولیه این سازه ها در دوران هخامنشیان تا ساسانیان برای بهره گیری بیشتر از آب ساخته شده است در سفرنامه مادام ژان دیولافوا باستان شناس نامدار فرانسوی از این مجموعه به عنوان بزرگ ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است.

از میدان مرکزی شهر به سوی زیارتگاه «مقام صاحب» پیش از رسیدن به پل گرگر به ساباط ورودی آبشار که در گویش محلی «توف بلیتی» نامیده می شود وارد می شوید. ساباط راهرویی دراز و مسقف است که دو طرف آن کارگاه سنتی حریربافی و شمدبافی دیده می شود در سراشیبی راهروی ساباط صدای توفنده آب به گوش می رسد و پس از گذر از آن به مجموعه ای از ساختمان های پیچ درپیچ با سقف کوتاه برمی خورم کف این اتاق های تودرتو معبر آب ساخته شده که آب زلال به سرعت در آنها در جریان است همه معابر کف اتاق ها به حوضچه ای منتهی می شود. در کف این حوضچه چرخ پره چوبی بزرگی وجود دارد که با فشار آب ورودی به حوضچه می چرخد. این چرخ اهرم سنگین آسیاب را می چرخاند و سنگ بزرگ آسیاب نیز گندم را به آرد تبدیل می کند.

پس از اتاق های تودرتوی آسیاب آبی به محوطه آبشارهای «توف بلیتی» می رسید. اساس سازه سنگی آبشارها تونل هایی دست کند(دست ساز) است که در دو طرف سد سنگی رودگرگر ساخته شده است. این تونل ها آب را از پشت سد به این سوی سد جاری می سازند و از ارتفاع ۶۵ متری به رود می پیوندند. همه محوطه آبشارها و سازه های آسیاب از سنگ خارا و ملات آهک و ساروج ساخته شده و اتاق های تودرتوی محوطه نیز از حجاری سنگ ها و دیواره های سنگی رود ساخته شده اند. این شاهکار هم در ایران و هم در جهان بی نظیر است و همه ساله جهانگردانی از سراسر جهان برای بازدید از این مجموعه شگفت  به شوشتر سفر می کنند در طول سال نیز پژوهشگران سازه های سنگی باستانی و محققین سازه های آبی تاریخی به شوشتر سفر می کنند و به پژوهش در ساختار مهندسی مجموعه آبشارهای شوشتر و محوطه های باستانی «گرگر» می پردازند. آس چارتر این امکان را به شما می دهد باکمترازسه دقیقه به صورت آنلاین بلیط لحظه آخری رشت اهواز را از سایت تهیه نمایید.

کلاس درسی به وسعت ۵ هکتار

این مجموعه از همه کشورهای دنیا بازدید کننده دارد و هر سال یک میلیون نفر گردشگر خارجی را جذب می کند. باستان شناسان انگلیسی و کانادایی برخی کلاس های سازه های آبی باستانی را در«توف بلیتی» برگزار می کنند و مجموعه آب بندها، آبگیرها، کانال های انتقال آب و مجراهای شتاب دهنده حرکت آب برای چرخاندن آسیاب های آبی برای انگلیسی ها و آمریکایی ها شناخته تر است تا ایرانی ها. تاکنون بیش از ۵۰ کتاب و بیش از ۱۰۰ پایان نامه درباره سازه های آبی شوشتر نگاشته شده که اغلب توسط پژوهشگران خارجی تدوین شده و حتی ترجمه نشده است بنابراین کاملاً مشخص است که این محوطه باستانی که قدمتی بیش از چهار هزار سال دارد، در جهان بیشتر از ایران شناخته شده است. بسیاری از هیئت های خارجی تنها برای بازدید از «توف بلیتی» از اروپا به خوزستان سفر می کنند و پس از بازدید از چغازنبیل و محوطه باستانی شوش به اجرای پروژه های آموزشی تحقیقاتی در مجموعه آبشارها می پردازند.

پلکانی به عمق تاریخ ۴۰۰۰ ساله

در جنوب محوطه آبشارها پلکان سنگی دست سازی احداث شده که بیش از ۲۰۰ پله دارد و محوطه آبشارها را به نقاط مسکونی مشرف به مجموعه متصل کرده است. هرودت (زاده ۴۸۴ - مرگ ۴۲۵ پیش از میلاد) نیز در دو هزار و ۵۰۰ سال پیش این پلکان را هزار ساله دانسته است و سنگ نوشته هایی در مسیر آن مشاهده می شود که بیانگر قدمت باستانی آن است. در مسیر پلکان اتاق هایی تعبیه شده که محل استقرار نگاهبانان سازه های آبی است قدمت این اتاقک ها نیز بیش از چهار هزار سال تخمین زده شده و معماری و نیز سقف کوتاه آن مؤید اتاق نگهبان بودن این اتاقک هاست. این اتاقک ها ویژگی مهم دیگری هم دارد و آن پنجره های موازی و روبه روی دهانه آبشارهاست و گویی این پنجره های سنگی را فقط برای نگاهبانی و دید در شب و روز دهانه های آبشار تعبیه کرده اند.

شبستان های سازه های آبی شوشتر

به موازات مجرای شتاب دهنده آب ورودی به آسیاب های آبی اتاقک هایی ساخته شده که از حجاری سنگ و صخره های شنی است این اتاقک ها را شوادون یا همان شبستان می گویند و در گذشته محل استراحت آسیابانان در روزهای گرم تابستانی شوشتر بوده است این اتاقک ها علاوه بر پنجره های کوچک که در دیواره های آن ساخته شده، در سقف نیز پنجره هایی رو به بالا دارد چینش این پنجره ها نیز به گونه ای است که آسیابان علاوه بر نظارت بر چرخ سنگی بزرگ آسیاب، میزان و سرعت آب ورودی به مجرای شتاب دهنده آب را نیز ببیند و علاوه بر آن بر کار کارگران «گندم ریز»، «آرد بر» و «سبوس جمع کن» هم نظارت کند. «شوادون» تا چند سال پیش محل تفریح و شب نشینی های مردم شوشتر هم بوده و پذیرای خانواده ها در شب های طولانی زمستان های خوزستان به شمار می رفته است. با تهیه بلیط چارتر ارزان از سایت آس چارتراز تخفیفات ومزایای ویژه ای برخوردار شوید.

ثبت جهانی در یونسکو

اگرچه پایگاه میراث جهانی سازه های آبی تاریخی شوشتر با همکاری سازمان علمی فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) تشکیل شده و کارشناسان رشته های باستان شناسی، معماری و سازه های سنگی در حال مطالعه و پژوهش های کاربردی در محوطه باستانی «توف بلیتی» هستند اما با توجه به حضور کارشناسان باستان شناسی، مردم شناسی، هیدرولوژی و هیدرولیک سازه های آبی از سراسر جهان در شوشتر ضرورت احداث مرکز ملی سازه های آبی احساس می شود و این مرکز در واقع مرکز جذب گردشگر و محقق خواهد بود و به معرفی این سازه  ارزشمند تاریخی خواهد پرداخت.

نشانی: شوشتر، خیابان شریعتی