مسجد جامع یزد مسجدی تاریخی و از جاذبه های مذهبی یزد با بیش از ۹۰۰ سال قدمت و از نظر معماری از سازه‌های مورد توجه مورخین و دانشمندان علوم معماری به شمار می رود. این بنا در متون تاریخی با نام‌های مسجد جمعه شهرستان، مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه قدیم «درده» و مسجد جامع نو ذکر شده است. معماری این بنا به سبک آذری است. در این مقاله آس چارتر شما را با مسجد جامع یزد آشنا می کند، همراه ما باشید. شما می توانید بلیط هواپیما را از سایت آس چارتر تهیه نمایید.
تاریخچه مسجد جامع یزد
ساختمان اولیه مسجد جامع کبیر یزد، قرن ششم هجری آغاز گردیده، تاریخچه مسجد جامع یزد بانی اولیه مسجد علاءالدوله کالنجار از دودمان آل بویه و حاکم یزد در زمان ملکشاه سلجوقی است. وی مردی مذهبی و باعقیده توصیف شده که در سال ۵۰۴ قمری به یزد آمد و در ۵۲۷ در این شهر وفات یافت. آثار ساختمانی او ویران شده است. پس از او در سال ۷۲۴ قمری سید رکن الدین نظام الحسینی در سمت قبله بنای علاءالدوله یا همان مسجد جامع عتیق، در زمینی وسیع مسجد جامع کنونی را با ساختمانی مجلل بنا کرد. رکن الدین در حالی که ساختمان گنبد و ایوان ناتمام بود در سال ۷۳۲ قمری درگذشت و پس از او شرف الدین علی یزدی، از مشاهیر یزد در دوره تیموری، بنابر وصیت سید رکن الدین گنبد و ایوان را به اتمام رساند. پس از این نیز در زمان امیر تیمور و در سال ۷۷۷ گنبد و ایوان کاشی کاری گردید.
مساحت مسجد جامع یزد
مسجد جامع از بناهای تاریخی یزد که مساحت بنا ۹۸۰۰ متر و شامل یک ایوان بلند، گنبدخانه، دو شبستان تابستانه در طرفین آن، دو گرم خانه در ضلع شرقی و غربی و یک صحن بزرگ مستطیل شکل است. در تزیینات و نوع معماری مسجد جامع یزد از نمادهای شیعی، مانند شمسه های دوازده پر و ستاره استفاده بسیار شده است.
معماری مسجد جامع یزد
مسجد جامع یزد، یکی از خارق العاده ترین و منحصربفرد ترین جاذبه های تاریخی یزد است که علاقه مندان بسیاری را در سراسر جهان، شیفته و معطوف خود ساخته است. مسجد جامع یزد به شیوه یک ایوان در دل کویر می باشد و در طی حدود ۱۰۰ سال و سه دوره بنا شده است. پایه های اصلی مسجد را ساسانیان و بنای فعلی مسجد، از لحاظ شیوه معماری متعلق به دو دوره موسوم به آذری دانسته اند. بنای گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانی و سر در رفیع مسجد را متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری دانسته اند. این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع و بلند و همچنین کاشی کاری زیبا و منحصربه فرد، شهرت دارد. شما می توانید بلیط هواپیما اهواز یزد را به صورت آنلاین درسایت آس چارتر تهیه و رزرو نمایید.
کتیبه مسجد جامع یزد
در زمان پسر امیر تیمور، خواجه جلال الدین محمود خوارزمی، کتیبه ای به خط نسخ به دست بهاء الدین هزار اسب که از خوش نویسان مشهور زمان خود بوده، سوره فتح را گرد گنبد و ایوان افزود؛ این کتیبه ناتمام ماند و در سال ۸۱۹ به دست شاه نظام کرمانی و در زمان شاهرخ میرزا اتمام یافت. در همین دوره به دستور شاه نظام، اسامی دوازده امام بر کتیبه ایوان نقش شد، و القاب شاهرخ بر کتیبه سردر مدخل بزرگ با کاشی منقوش شد.
بخش های مختلف مسجد جامع یزد
این بنا مشتمل بر یک ایوان رفیع، گنبد خانه، دو شبستان تابستانه در طرفین آن دو گرم خانه در ضلع شرقی و غربی و یک صحن بزرگ مستطیل شکل و دو پایاب است. مسجد دارای شش ورودی است که در اضلاع مختلف بنا واقع شده اند. ورودی اصلی که در ضلع شرقی مسجد واقع شده دارای سردر رفیع و نیز کتبیه های کاشی معرق است و دو مناره نیز بر آن استوار گردیده است. این سردر زیبا در زمان شاهرخ تیموری به بنا اضافه شده و بر آن تزیینات و کاشی معرق با نفوش گره چینی و اسلیمی کار شده است. بخش اعظم این آثار به مرور زمان تخریب شده بود در تعمیرات هیئت حامیان بازسازی می شود.
ورودی های مسجد جامع یزد
ورودی مذکور به یک هشتی (کریاس) با سقف گنبدی گشوده می شود که این فضا را می توان موزه کتبیه ها نامید زیرا که انواع کتبیه های سنگی و کاشی که بر وقفنامه و فرامین حکومتی در دوره های مختلف درج شده، منصوب است.در ضلع غربی بنا درست مقابل ورودی مذکور قرار گرفته و آن هم به یک هشتی گشوده می شود که نمای این درگاه با کاشی کاری جدید تزیین یافته است. ورودی دیگر مسجد در ضلع شمالی و درست روبه روی ایوان قرار دارد. این ورودی متصل به یک کریاس است و سردر آن با کتبیه های قرآنی و تزئینات کاشی معرق جدید تزئین شده است. شما می توانید باکمتر از سه دقیقه بلیط هواپیما زاهدان یزد را از سایت آس چارتر تهیه نمایید.
نمایی نزدیک از گنبد مسجد جامع یزد
مسجد جامع از دیدنی های یزد که دارای دو گرم خانه مسجد در ضلع شرقی و غربی صحن قرار دارند، گرم خانه شرقی به شبستان شازده معروف است و دارای ۴۸ ستون مستطیل شکل با ازاره های پوشیده از کاشی های شش ضلعی و فیروزه ای رنگ است. در ضلع شرقی و غربی این گرم خانه شاه نشین هایی که در انتهای آن پنجره و نورگیرهایی تعبیه شده است. این شبستان همچنین دارای طاق های گنبدی سراسری است که در قسمت مرکزی شان نورگیرهایی سنگی هشت ضلعی قرار دارد. محراب این گرم خانه دارای دهانه گشاد با قوس های پنج و هفت کند و نیز نقوش مهری ظریف و زیبا است. گرم خانه ضلع شرقی کاملا جدید و از احداث هیئت حامیان مسجد است. این گرم خانه نیز از نوع ستون دار بوده و محراب جدید آن با کاشی های خشتی و هفت رنگ تزیین یافته است.
کاشی کاریهای مسجد جامع یزد
گنبدخانه مسجد دارای پلان مربع است که در ارتفاع مناسب با گوشه سازی های خاص به ۸، ۱۶ و ۳۲ ضلعی تبدیل شده وگنبدی دو پوش بر فراز آن قرارگرفته است. در ساختمان گنبد از روش خشخاشی استفاده شده که یکی از مهم ترین فنون مهندسی در ساخت و ساز سنتی است.
مناره های مسجد جامع یزد
یکی از دو مناره سر در اصلی دارای دو مسیر حرکت مستقل است به گونه ای که اگر دو نفر همزمان از بالا و پایین درجهت مخالف حرکت نمایند یکدیگر را نخواهند دید. در زیر ایوان اصلی ۱۱۰ اسماء مبارکه الهی به صورتی هماهنگ و کاملا فنی با استفاده از خط کوفی بنایی نقش بسته است.
ویژگیهای مهم مسجد جامع یزد
این مسجد به چند دلیل حایز اهمیت است:
نخست آن که قدیم ترین نمونه معماری است که طی قرن نهم هجری قمری، در معماری مذهبی ناحیه یزد از آن تقلید شده است؛ این طرح مرکب از یک مقصوره گنبد دار و یک شبستان مستطیل بلند و کشیده است. چهارگوش بودن پلان مسجد برگرفته از الگوی معماری کعبه است. بنایی کاملاً قدسی و متعالی در اسلام دارد و به عنوان نمادی کیهانی در الگوهای معماری مسلمین مورد استفاده قرار می گیرد.به نقل از استاد پیرنیا این گنبد دارای دوپوسته می باشد، که پوشش درونی گنبد که متناسب با اقتضائات فضایی و اجرایی معماری داخلی مسجد شکل می گیرد، شرایطی رابه وجود می آورد که با پوشش بیرونی که متناسب با اقتضائات بیرونی شکل می گیرد، متفاوت است.
دیگر ویژگی مهم بنا کاربرد وسیع تاق‌های سراسری (تاق و تویزه) در شبستان هاست که با کاشی معرق همراه است. نکته قابل توجه دیگر در ساختمان مسجد جامع یزد، مسئله ایجاد روشنایی غیر مستقیم به وسیله انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارهاست. همچنین تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی- داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن که از قسمت‌های مهم مسجد به شمار می رود، بی نهایت ارزنده و جالب است.
موقعیت مکانی مسجد جامع یزد
از نظر جغرافیایی؛ این مکان وسط شهر قدیم، داخل حصار واقع شده بوده و در یزد کنونی در ضلع غربی خیابان امام خمینی، انتهای خیابان مسجد جامع، محله دروازه شاهی واقع است.
نویسنده: شادی شادکام
