طبس از شهرهای استان خراسان جنوبی دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متعدد می باشد، طبس دارای قدمت تاریخی طولانی می باشد که در آن بناهای تاریخی زیادی از گذشته ها به یادگار مانده است، در اطراف طبس همچنین معادن زیادی وجود دارد، به همین دلیل طبس از لحاظ ثروت ملی جزو غنی ترین شهرهای کشور بشمار می رود، از معروف ترین جاذبه های دیدنی طبس چشمه مرتضی علی، سد شاه عباسی یا سد کریت می باشد که بزرگ ترین و قدیمی ترین سد جهان و همچنین باریک ترین سد جهان بحساب می آید، در این مقاله آس چارتر قصد دارد به معرفی یکی از بناهای تاریخی ارگ طبس بپردازد تا پایان این مقاله همراه ما باشید. آس چارتر بهترین مرجع ارائه دهنده بلیط هواپیما در شهر مشهد می باشد.
معرفی ارگ طبس
ارگ طبس از معروف ترین جاذبه های تاریخی طبس که قدمت و تاریخچه آن به قبل از اسلام باز می گردد، ارگ طبس به دستور میرحسین خان در سال ۱۲۱۶ ساخته شد، ارگ طبس در ابتدا دژ یا حصار کوچکی بوده که برای دفاع از مردم و شهر طبس در هنگام حمله و ضرورت های دیگر بعنوان پناهگاهی ساخته شده که در آن پناه می گرفتند، به همین دلیل در طی سال ها این ارگ و دژ تاریخی بر مساحتش افزوده گردید، از ارگ طبس در بیشتر کتب تاریخی یاد شده است.
به طور مثال در کتاب فتوح البلدان متعلق به قرن سوم هجری قمری به دژ طبس یا ارگ طبس و حصار آن اشاره شده، در قرن چهارم هجری قمری در کتاب احسن التقاسیم مقدسی نیز از تاریخچه و تمدن کهن طبس یاد شده و همچنین در سال ۱۶۲۱ میلادی یکی از بازرگانان و سیاحان آلمانی بنام فن پوزر که از ارگ طبس بازدید نموده بود، ارگ طبس را بعنوان یک قطعه سلطنتی یاد کرده است، ناصرخسرو شاعر و جهانگرد معروف ایرانی نیز در سفرنامه خود از ارگ طبس بعنوان یکی از مهم ترین دژهای دفاعی یاد کرده است، ارگ طبس در طی تاریخ دچار آسیب ها و ویرانی هایی شده که بارها بازسازی شده است.
آرامگاه سید علی میرزا
در ارگ طبس مرد فقیری به نام سید علی میرزا تنها شخصی بود که در این ارگ زندگی می کرد که در سال ۱۳۵۷ بر اثر زلزله شدیدی ارگ طبس به طورکلی ویران و غیرقابل سکونت شد و سید علی میرزا تنها ساکن این شهر به زیر خاک رفت و در این زلزله ی ویرانگر از دنیا رفت، سال ها بعد در هنگام بازسازی جسد سید علی میرزا هم از زیر خاک پیدا شد و توسط مردم و افرادی که او را پیدا کردند آرامگاهی که شامل یک اتاقک بود برای وی ساختند، امروزه بازدید کنندگان زیادی از آرامگاه سید علی میرزا در ارگ طبس نیز دیدن می کنند.
معماری ارگ
ارگ طبس یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری سنتی ایران در اقلیم کویری است. این بنای تاریخی با طراحی مستطیلی و ساختاری منحصربه‌فرد، نمادی از خلاقیت معماران ایرانی در دوران کهن به شمار می‌رود. ارگ توسط دیوارهایی بلند و مستحکم و ۹ برج نگهبانی محصور شده است؛ بلندترین این برج‌ها به احترام نادر میرزا، چهارمین پادشاه افشاریان، نام‌گذاری شده است.
ورودی ارگ با یک طاق مرتفع و دری سنگین آغاز می‌شود. پس از ورود، بازدیدکننده از دالانی عبور کرده و به هشتی مرکزی می‌رسد؛ فضایی که به سه دالان منشعب می‌شود. دالان میانی برای تردد مردم و دو دالان کناری برای عبور اسب‌ها و چهارپایان طراحی شده‌اند—نشان‌دهنده توجه دقیق به کارکرد و نظم در طراحی فضاهای معماری.
در اطراف ارگ، کوچه‌ها و گذرگاه‌هایی قرار دارند که ارتباط میان بخش‌های مختلف دژ را برقرار می‌سازند. ارگ شامل پنج حیاط کوچک و بزرگ است که با کاربری‌های گوناگون سازماندهی شده‌اند. دیوارهای آن حدود ۱۵ متر ارتفاع دارند و در گذشته، خندقی پیرامون ارگ کنده شده بود که امروزه به‌دلیل پر شدن با خاک، اثری از آن باقی نمانده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های خاص این بنا، وجود پنج خانه سنتی درون ارگ است که با الهام از معماری بومی طبس و با مصالح طبیعی مانند گل و خشت ساخته شده‌اند. این خانه‌ها در عمق زمین قرار گرفته‌اند تا در تابستان، محیطی خنک و دلپذیر فراهم سازند—نمونه‌ای هوشمندانه از معماری سازگار با اقلیم کویری.
این نوع معماری باعث می‌شود خانه‌ها در فصل تابستان خنک و دلپذیر باشند.
حوض ارگ طبس
ابن بنا دارای حیاطی بزرگی می باشد که در وسط آن حوض آبی قرار داشته و آب آن از قناتی در همان نزدیکی آب گیری می شده، همچنین حوض کوچکتری نیز در هر خانه وجود داشته که برای خوردن و آشامیدن از آن استفاده می شده است. همچین در گوشه ای از حیاط هر خانه مطبخ و اجاق نیز قرار داشته و از بخش های دیگر در ارگ طبس می توان به مسجد، آب انبار و بناهای عمومی شهری مختلف اشاره کرد.
جاهای دیدنی نزدیک ارگ طبس
طاق شاه عباسی
طاق شاه عباسی از جاذبه‌های دیدنی طبس است و قدیمی‌ترین و بزرگ ترین سد قوسی جهان بشمار می رود. این طاق در نزدیکی روستای تاریخی خرو و در فاصله ۲۷ کیلومتری ارگ طبس قرار دارد. طاقو یا سد شاه عباسی دارای ۶۰ متر ارتفاع، ۲۵ متر طول و ۱ متر عرض می باشد. در بخش‌های مختلف ورودی ارگ، سنگ‌نگاره‌هایی با نقوش بز کوهی دیده می‌شود. این نگاره‌ها نمادی از فراوانی آب، زایندگی و نعمت در فرهنگ کهن منطقه هستند و بازتابی از باورها و ارزش‌های مردمان آن دوران به شمار می‌آیند. عده ای نیز بر این اعتقاد هستند که این سنگ نگاره ها، نماد فرشتگان نگهبان آب می باشد.
کاروانسرای خان
از دیگر جاهای دیدنی خراسان جنوبی کاروانسرای خان می باشد. این کاروانسرا از بناهای تاریخی طبس در دوره صفویه است که در در روستای رباط خان جاده قدیم طبس به یزد قرار دارد. کاروانسرای خان بنایی چهارگوش است که هر ضلع آن ۵۲ متر طول دارد. این بنا دارای معماری زیبا و منحصربفردی می باشد. بادگیر، گنبد شاه نشین و نمای زیبای آجر کاری کاروانسرا بسیار دیدنی است. با تهیه بلیط هواپیما تهران طبس در سایت آس چارتر از تخفیفات ومزایای ویژه ای برخوردار شوید.
سوالات متداول
قدمت و تاریخچه ارگ طبس چقدر است؟
این بنا از معروف ترین بناهای تاریخی در طبس که قدمت و تاریخچه آن به قبل از اسلام باز می گردد.
بزرگ ترین سد قوسی جهان چه نام دارد؟
طاق شاه عباسی از جاذبه های دیدنی و قدیمی ترین و بزرگ ترین سد قوسی جهان بشمار می رود.
