شب یلدا

شب یلدا

در کشور ایران باستان بخاطر وجود چند مذهب مختلف مانند: اسلام، مسیحیت، زرتشتی، یهودی و آشوری مراسمات مختلفی طبق اعتقادات خود برگزار می شده است. ایران دارای فرهنگ و آداب و رسوم مختلفی است، اما برخی از سنت ها وآداب رسوم در همه جای ایران وجود دارد که به طور یکسان می باشد، که این آداب و رسوم و سنت ها از گذشته های دور از هزاران سال پیش در بیت ایرانیان نسل به نسل و سینه به سینه گذشته است، که امروزه در میان ما به یک فرهنگ ملی شناخته می شود. در این مقاله آس چارتر قصد دارد به معرفی یکی از فرهنگ های قدیمی و مراسمات سنتی یعنی شب چله یا همان شب یلدا می پردازد، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

تاریخچه شب یلدا در ایران

در کشورمان ایران 7 جشن باستانی و معروف همچون جشن های تیرگان، مهرگان، سپندازمذگان، نوروز باستان، شب یلدا، چهارشنبه سوری و… است که این سنت هایی که هزاران سال دور در بین ایرانیان هم چنان پابرجاست شب یلدا است، تاریخچه ‌ی شب یلدا به گذشته‌های بسیار دور بر‌می ‌گردد و قدمت دقیق و مشخصی ندارد، اما طبق کاوش های باستان شناسی و پیدا شدن برخی از ظزوف سفالی که بر روی آنها نقش و نگارهایی از ماه های ایرانی شامل قوچ و عقرب  و همچنین کتیبه های مختلفی که کشف شده است نشان دهنده این است که قدمت شب سنتی یلدا به به 7 هزار سال پیش نسبت بدهند. شب چله یکی از شب های مهم در میان ایرانی ها می باشد که یکی از بلندترین شب ها در سال است، در میان ایرانیان باستان از گذشته دو شب چله مرسوم بوده است که یکی شب چله بزرگ  است یعنی آغاز اولین روز زمستان و شب چله کوچک که به نیمه آخر زمستان می باشد که به آن شب چله کوچک می ‌گویند.

درباره ی شب یلدا

شب یلدا یا شب چله در ایران یکی از کهن‌ ترین جشن‌های ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین و تاریک ترین شب سال محسوب می شود. این شب یکی از مراسمات سنتی ایرانیان که در همه جای ایران در این شب با شب ‌نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار هم برگزار می ‌شود. که هر کدام نیز آداب و رسوم مختلفی در این شب دارند. ایرانیان باستان در این شب اعتقاد داشتند که میترا بر اهریمن پیروز می ‌شود و بعد از آن سیاهی و تاریکی به‌ سمت نابودی می ‌رود و به همین خاطر بعد از این شب روزها بلندتر و شب‌ها کوتاه‌ تر می ‌شوند.

مراسمات در شب یلدا

این شب که بلندترین شب سال شناخته شده است، بیشتر مردم با روش های مختلف و طبق آداب و رسومی که دارند، مراسمات مختلفی را نیز برگذار می کنند، اکثر مردم در این شب در خانه مسن ترین و بزرگترین فرد خانواده جمع می شوند و اعضای خانواده با جمع شدن در دور هم تا پاسی از شب به شعرخوانی از دیوان حافظ و فال گرفتن، شاهنامه خوانی و داستان خوانی و تعریف کردن خاطرات و گپ زدن شب خاطره انگیزی را برای خود رقم می زنند. با تهیه بلیط هواپیما تهران مشهد در سامانه آس چارتر از تخفیفات و مزایای ویژه ای برخوردار شوید.

سفره شب یلدا

سفره شب یلدا از پربارترین سفره‌های سنتی ایرانی است، که در آن انواع میوه های رنگارنگ زمستانی، شیرینی‌های سنتی، انواع آجیل و خشکبار، انواع غذاهای محلی و…. در سفره شب یلدا قرار می دهند. در بیشتر مناطق ایران به خوراکی‌های شب یلدا  شب‌چره می‌ گویند، و بیشتر از آجیل هفت مغز و هفت نوع میوه تشکیل شده است. اما امروزه تعداد این خوراکی‌ها از هفت نوع بیشتر است و انواع شیرینی سنتی و غیرسنتی را نیز در بر می ‌گیرد. از معروف ترین میوه‌های شب یلدا، هندوانه و انار هستند. شاید برایتان جالب باشد که هندوانه میوه‌ای تابستانی است، اما طبق اعتقادی که ایرانیان از دیرباز داشته اند هندوانه در این شب به‌عنوان نمادی از تابستان استفاده می ‌شود که با خوردن آن در شب یلدا، سرمای زمستان بر آن‌ها اثر نخواهد کرد. همچنین خوردن انار نیز در این شب نمادی از شادی و زایش می باشد. امروزه بر سر سفره های شب یلدا انواع متنوع میوه‌های رنگارنگ را قرار می دهند که می توان به لبو، کدو حلوایی و باقالی پخته نیز اشاره کرد. این میوه خوشمزه و آب‌دار هم خون‌ساز است و هم به‌دلیل وجود ویتامین C و سایر خواصش، انرژی و شادابی زیادی به انسان می‌دهد.

نام شب یلدا

یلدا از دو بخش یل و دا تشکیل شده است، یل و یا ییل ریشه اوستایی دارد، که به معنای سال می شود، و در زبان لاتین نیز Year به معنی سال است، شب یلدا از دیدگاه های مختلف ایرانیان باستان دارای معانی مختلفی می باشد، برخی آن را لغتی سریانی و هم ‌ریشه با واژه‌های عربی مانند: تولد، ولادت، میلاد، یولد و یلد می‌دانند که اشاره به تولد ایزد مهر یا خورشید می باشد،  عده ای نیز یلدا را واژه‌ای اوستایی می دانند. یلدا در به معنای روشنایی سال می باشد.

حال و هوای شب یلدا

این شب باستانی را اکثر مردن شب جشن و سرور می دانند و برای آن ارزش زیادی قائل هستند که از چند روز قبل برای دورهمی خانواده تدارکاتی را می بینند، و با شوروشوق زیادی در کوچه و بازار به خرید انواع خوراکی برای این شب بلند می پردازند، این شب بیشتر به میزبانی بزرگترها انجام می شود اما بیشتر مردم دوست دارند که همراه خود خوراکی به منزل بزرگتر خود برای دورهمی ببرند.

فال حافظ در شب یلدا

یکی از زیباترین بخش ها و تفریحات در شب یلدا خواندن دیوان حافظ و گرفتن فال حافظ می باشد، برای این کار مهمانان با قرائت فاتحه ای برای حافظ به گرفتن فال می پردازند و از حال آینده خود جویا می شوند. جالب است بدانید یک نمونه فال دیگر نیز گرفته می شده است که با گردو انجام می شده که گردو را می شکستند و پوک بودن و نبودن آن فال می گرفتند.

شب چله برای تازه عروسان در ایران

یکی از مراسمانی که در این شب انجام می شود بردن هدیه برای تازه عروسان می باشد، که خانواده داماد و عروس با تدارک دیدن هدایایی و تزئین آن هدایا و برگزاری جشن این شب را به یک شب رویایی و خاطره انگیز برای عروس و داماد تبدیل می کنند. هدایایی که برای عروس تهیه می شود در گذشته شامل: کله قند، شیرینی‌های متنوع، یک قواره پارچه، کیف و کفش و لباس زمستانی برای عروس، قطعه‌ای طلا، آجیل و خشکبار، میوه، مرغ، گوشت و… می باشد که توسط خانواده داماد تهیه می شود.

شعرخوانی در شب یلدا

یکی از مهم ترین و لذت بخش ترین تفریحات در دورهمی های شب یلدا شعرخوانی می باشد، که در تمام کتب شاعران نامی و پارسی گو مانند: حافظ، ، عطار، ، منوچهری دامغانی،سعدی، وحشی بافقی، خواجوی کرمانی، عبید زاکانی، امیرخسرو دهلوی و … اشعاری را برای این شب سروده اند که در ادامه چند مورد از این اشعار را در اختیار شما قرار می دهیم.

نخستین بار یلدا را می توان در سروده‌های عنصری بلخی و ناصرخسرو مشاهده کنید که عنصری در شعر خود درباره یلدا چنین گفته است.

                   چون حلقه ربایند به نیزه       تو به نیزه خال از رخ زنگی بربایی شب یلدا

سروده ناصرخسرو درباره شب یلدا

               قندیل فروزی به شب قدر به مسجد       مسجد شده چون روز و دلت چون شب یلدا

بیت زیبای حافظ برای شب یلدا

                  صحبت حکام ظلمت شب یلداست       نور ز خورشید جوی بو که برآید

شب یلدا در کشورهای مختلف

جالب است بدانید این جشن باستانی تنها متعلق به ایران نمی باشد، در کشورهای مختلفی نیز این جشن با آداب و رسوم متفاوت برگزار می شود. در کشور مصر، مصری ها یلدا را زاییده شدن خورشید می دانند، و 12 روز را به جشن و سرور می پردازند. همچنین در کشورهای دیگر همچون: سوئد، فرانسه، پاکستان، روسیه، ژاپن، چین، فیلیپین، کره جنوبی، اسکاتلند، تایلند، ویتنام، پرو، بولیوی و اکوادور، غرب آفریقا، جامائیکا، باهاما و بخش‌هایی از ویرجینیا و کارولینا و ویرجینیا نیز این شب را با آئین های مختلف به جشن و پایکوبی می پردازند.